Stanje u ARBiH na kraju rata – da li je postojala spremnost i mogućnost za nastavak rata? - BH Vijesti

Stanje u ARBiH na kraju rata – da li je postojala spremnost i mogućnost za nastavak rata?

TOPICS:

Posted By: Admin 30 Maja, 2023

Potpisivanjem ‘Sporazuma o prekidu vatre’, koji je stupio na snagu 12. oktobra 1995. godine zaustavljen je pobjedonosni pohod Armije Republike Bosne i Hercegovine započet krajem 1994. godine, a koji je okončan oslobođenjem velikog broja gradova i naseljenih mjesta te oko 4 000 km2 teritorije Bosne i Hercegovine. Sa dostignutih pozicija ARBiH je imala realne mogućnosti da u zajedničkom djelovanju sa Hrvatskom vojskom i Hrvatskim vijećem odbrane nastavi pobjedonosni pohod protiv srpskih snaga. Međutim, zbog izričitog opredjeljenja međunarodne zajednice da se okonča rat u BiH na osnovama sporazuma ministra vanjskih poslova RBiH, Hrvatske i Savezne Republike Jugoslavije od 8. septembra 1995. godine, te potpune podrške hrvatskog predsjednika Tuđmana takvom projektu, ARBiH je došla u poziciju da možda sama nastavi oslobodilačku fazu rata. Sve je zavisilo od odluka Parlamenta i Predsjedništva RBiH. Na opredjeljenja državnog rukovodstva RBiH da prihvati prekid vatre i otpočne mirovne pregovore, uticali su brojni faktori koji bi mogli negativno uticati na uspješan nastavak rata ARBiH protiv srpskog agresora.

Jedan od faktora koji je negativno mogao uticati na uspješan nastavak rata bio je i čvrst stav međunarodne zajednice i podrška Tuđmana otpočinjaju mirovnih pregovora. Pod takvim pritiskom i prijetnjom avio udara državno i vojno rukovodstvo RBiH se moglo naći u potpunoj izolaciji, uključujući osude i blokade međunarodne zajednice. Tokom septembra i oktobra 1995. godine američka delegacija predvođena Ričardom Holbrukom se više puta sastala sa političkim i vojnim rukovodstvom RBiH. Bili su potpuno jasni i precizni u zahtjevu za okončanje rata i početak mirovnih pregovora. Insistirali su na zaustavljanju napredovanja ARBiH čim se pod kontrolom Federacije BiH našlo 51% teritorije.

Mada je u svom organizacijskom, kadrovskom i borbenom smislu ARBiH bila na vrhuncu, još uvijek je imala određene probleme, propuste i nedostatke, prije svega u smislu iscrpljenosti trupa, kao i ograničenju tehničko – materijalnih mogućnosti u odnosu na srpsku stranu. Polovinom 1995. godine ARBiH je imala 228 072 borca, od kojih je 101 580 bilo pod oružjem. Borbena djelovanja ARBiH je u završnim operacijama podržavalo 2 329 artiljerijskih oruđa, uglavnom minobacača i 90 tenkova različitih vrsta, od čega za određen broj njih nije postojala odgovarajuća municija (prije svega se misli na zastarjele tipove sovjetskog tenka T-34 i američkog M-48). Treba navesti da u ratu nisu učestvovala 148 543 vojna obveznika ili 24% od broja navedenih u vojnim evidencijama. Od toga su za 79 377 vojnih obveznika postojali dokazi da se nalaze u inostranstvu, dok se za 69 166 vojnih obveznika nije znalo gdje se nalaze.

Iako je u trenutku prekida rata dostigut visok stepen borbenog morala među pripadnicima ARBiH, događaji iz 1995. godine, ali i ranijeg perioda, pokazali su da i pored toga može doći bitnog narušavanja morala. Tako je bilo nakon tragedije Srebrenice, raznih pogrešnih poteza državnih organa RBiH na svim nivoima, te u slučaju zasićenosti i umora boraca kao u slučaju jedinica 5. korpusa krajem septembra 1995. godine. Na pad morala su uticali i gubici istaknutih i iskusnih boraca koji nisu mogli nadomjestiti regruti ili tek mobilisani vojni obveznici. Prema procjenama zapadnih analitičara tokom rata je poginulo oko 30 000 pripadnika ARBiH, mada podaci ARBiH govore o oko 25 000 poginulih. Broj raseljenih osoba do kraja rata samo na teritoriji pod kontrolom ARBiH dostigao je cifru od 1 016 472 osobe.

Mada je tokom 1994. i 1995. godine ARBiH samostalno ili u sadejstvu sa HV/HVO oslobodila oko 6 100 km2 ili 13,7% okupirane teritorije RBiH te stekla pobjednički mentalitet i stvorila uslove za daljnje oslobađanje okupirane teritorije BiH, postojala je opasnost da u slučaju samostalnog nastavka rata, ne samo da ne nastavi oslobađati nove teritorije nego da počne gubiti već oslobođeno. Srpska strana je još uvijek imala nadmoć u naoružanju ali i veći prostor za manevrisanje što je davalo velike mogućnosti za izvođenje kontranapada.

Postojala je velika ovisnost ARBiH od uvoza naoružanja, municije i opreme iz inostranstva. Kada je od novembra 1992. do aprila 1994. godine Hrvatska zatvorila sve puteve za snabdijevanje ARBiH se borila i uz nadljudske napore odbranila dio teritorije RBiH. Nakon okončanja sukoba sa HV-om i HVO-om i otvaranja puteva za snabdijevanje, ARBiH je već početkom 1994. godine postigla značajne oslobodilačke rezultate. Bilo je sasvim izvjesno da bi u slučaju nastavka rata međunarodna zajednica ponovo zaoštrila kontrolu “poštovanja” embarga na uvoz naoružanja za BIH, što bi ARBiH ponovo dovelo u situaciju iz 1993. godine kada je bila lišena elementarnih uslova za vođenje borbe. U periodu od aprila 1994. godine pa do kraja rata za potrebe ARBiH iz inostranstva je nabavljeno i dopremljeno: 75 789 pušaka, puškomitraljeza i mitraljeza, 2 454 protivoklopna lansera RPG 7, 118 minobacača raznih vrsta, 24 protivoklopna lansera “Crvena strijela”, 60 jednocijevnih i višecijevnih bacača rakea, te ne desetine hiljada raketa, bombi, mina i milione metaka za lično naoružanje i artiljerijska oruđa.

Postojala je realna mogućnost da, u slučaju nastavka rata, i pored zahtjeva međunarodne zajednice za njegovo okončanje, državno rukovodstvo RBiH i ARBiH izgube podršku institucija međunarodne zajednice te dijela prijateljskih zemalja, uključujući i neke islamske zemlje. To je bilo pogubno za RBiH i mogućnost ARBiH za daljnje vođenje rata. Tako na primjer, Grupa za mobilizaciju sredstava ARBiH, formirana u septembru 1995. godine u Kuala Lumpuru, gotovo se u potpunosti raspala kada je početkom oktobra 1995. godine počeo pritisak na političko i vojno rukovodstvo ARBiH da obustavi ratna djelovanja. Izuzetak su bili jedino Iran i Malezija koji su se obavezali da će “bez obzira na okolnosti” nastaviti pomagati ARBiH. Posebno se to odnosilo na Iran sa kojim je Komandant Glavnog štaba ARBiH Rasim Delić potpisao sporazum kojim se Iran obavezao da će pružiti vojnu pomoć ARBiH u vrijednosti od 150 miliona dolara. Pošto je rat okončan, a vojna saradnja sa Iranom obustavljena, taj se sporazum nije realizovao.

Bez obzira na navedene tvrdnje, trenutne kapacitete ARBiH i na činjenicu da bi Iran do početka 1996. godine ARBiH poslao materijalno – tehničkih sredstava u vrijednosti od 150 miliona američkih dolara, kao i najavljenu pomoć Malezije, može se zaključiti da je ARBiH imala uslove za nastavak rata i oslobađanje okupiranih dijelova RBiH. Međutim, izvjesno je da bi u slučaju nastavka rata međunarodna zajednica “sabotirala” oslobodilački pohod ARBiH, a vjerovatno upotrijebila i silu protiv nje. Zbog toga je državno rukovodstvo RBiH procijenilo da bez podrške međunarodne zajednice, kao i Oružanih snaga Hrvatske, nije moguće nastaviti oslobodilačku fazu rata te je prihvatilo prekid vatre i otpočinjanje mirovnih pregovora kao racionalnijeg rješenja u tome trenutku. Mirovni pregovori su garantovali očuvanje kontinuiteta državnosti BiH, njen teritorijalni integritet i cjelovitost te međunarodni subjektivitet. To je, po procjeni državnog i vojnog rukovodstva RBiH, davalo više šansi reintegraciji BiH u budućnosti nego neizvjestan nastavak rata.

Bosnae.info

SHARE TWEET PIN SHARE

Related Articles